Xoắn đại tràng là bệnh phổ biến, gây tắc nghẽn,thiếu máu cục bộ dẫn đến hoại tử, thủng đại tràng.
Dạng bệnh thường gặp
Vị trí thường xảy ra xoắn đại tràng nhất là đại tràng xích ma và manh tràng.
Xoắn đại tràng xích ma: phổ biến nhất, chiếm 8% các ca tắc ruột. Bệnh thường gặp ở độ tuổi trên 50. Ngoài ra, tần suất trẻ mắc bệnh cũng khá cao. Bệnh có thể cấp tính, bán cấp, mạn tính. Nguyên nhân xoắn đại tràng xích ma chưa được làm rõ nhưng có một số nguy cơ gây bệnh cần chú ý như: táo bón, đại tràng xích ma dài, phình đại tràng bẩm sinh, hai chân đại tràng xích ma gần nhau do dày dính.
Xoắn manh tràng: Chiếm 1-3% các ca tắc ruột, thường gặp ở độ tuổi 20-40. Nguyên nhân chính của xoắn manh tràng là đại tràng lên và manh tràng bị cố định vào thành bụng do bẩm sinh. Ngoài ra còn có các nguy cơ khác: thói quen ăn quá no, u vùng chậu, dày dính, phụ nữ có thai.
Xoắn manh tràng có hai hình thức: xoắn quanh trục đại tràng lên (xoắn thực sự), chiếm tỷ lệ 70% và gây hoại tử sớm. Hình thức thứ hai là manh tràng bị gập lên trên và giữa theo trục ngang (gập góc manh tràng) do đại tràng lên bị dây dính chắn ngang.
Hình ảnh xoắn manh tràng
Triệu chứng
Xoắn đại tràng gây đau bụng dữ dội, lan ra khắp bụng; trướng bụng, trướng bên trái là xoắn đại tràng xích ma, trướng bên phải là xoắn manh tràng, nhưng sau vài giờ, toàn bộ vùng bụng sẽ phình to. Bí trung tiện và đại tiện. Nôn cũng là triệu chứng phổ biến, thường nấc và có cảm giác buồn nôn trước khi nôn.
Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị sốc với các biểu hiện: tụt huyết áp, mạch nhanh và yếu, khó thở, nhiễm khuẩn huyết, sốt…
Với xoắn đại tràng xích ma mạn tính thường có triệu chứng nặng bụng dưới, trướng bụng, táo bón, bán tắc ruột. Còn xoắn manh tràng cấp tính và xoắn đại tràng xích ma cấp tính rất khó phân biệt, thường chẩn đoán dựa trên gợi ý về tuổi tác.
Lưu ý khi có các triệu chứng sốt, bụng ấn vào đau, thành bụng có phản ứng thì rất có khả năng là xoắn đại tràng hoại tử. Còn sốc, nhiễm khuẩn, nhiễm độc, viêm phúc mac toàn thể là biểu hiện của thủng đại tràng.
Chẩn đoán
Xoắn đại tràng xích ma có thể chẩn đoán 60-70% qua chụp Xquang. Hình ảnh giống chữ U lộn ngược, chiếm hết ổ bụng, chân chữ U hướng về hốc chậu, đại tràng xuống bị kéo về đường giữa, đại tràng phải giãn, nhiều phân.
Với xoắn manh tràng thì chụp Xquang có thể chẩn đoán chính xác hầu hết các trường hợp. Hình ảnh khối hơi với các đặc điểm của manh tràng.
Chụp Xquang là phương pháp phổ biến để chẩn đoán xoắn đại tràng
Điều trị bệnh
Xoắn đại tràng xích ma có thể tháo xoắn qua trực tràng. Phương pháp này là phù hợp nhất vì đa số bệnh nhan đã lớn tuổi, nguy cơ tai biến trong phẫu thuật cao. Trường hợp phẫu thuật chỉ áp dụng khi đã có hoại tử, thủng hoặc tháo xoắn thất bại.
Xoắn manh tràng chưa hoại tử thường được tháo bằng nội soi đại tràng hoặc thụt Barium, sau đó phẫu thuật đính đại tràng lên và manh tràng vào thành bụng. Trường hợp có hoại tử hoặc tháo xoắn thất bại thì cần phẫu thuật điều trị, nhưng tỷ lệ tử vong khá cao vì bệnh đã vào giai đoạn nặng.
Phòng bệnh
Xoắn đại tràng là một bệnh có diễn biến khá nặng, có thể gây hoại tử, thủng đại tràng, viêm phúc mạc toàn thể… và tử vong. Vì vậy, việc phòng tránh bệnh có ý nghĩa rất quan trọng cho mỗi người.
Xoắn đại tràng diễn biến nặng, khả năng hoại tử, thủng, viêm phúc mạc toàn thể, tử vong cao. Do đó, tốt nhất vẫn là phòng bệnh. Chú ý ăn uống nhiều chất xơ, dễ tiêu, uống đủ nước, đại tiện đều đặn mỗi ngày 1 lần trong cùng khung giờ. Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị sớm. Với phụ nữ có thai cần hết sức để ý đến thay đổi của cơ thể và các triệu chứng xuất hiện.
ThS. Nguyễn Xuân Lãm